بلفاروپلاستی عملی با اهداف زیبایی و درمانی

پیشینه جراحی پلک به تمدن‌های باستانی بازمی‌گردد، در متون رومی «Aulus Cornelius Celsus» در «De Medicina» از برش پوست پلک برای جراحی صحبت کرده است.
همچنین در جراحی ترمیمی (بازسازی) پلک، آثار متون باستانی پزشکی، مانند تمدن هند نشان می‌دهد که ایده استفاده از پیوند پوست برای اعضای صورت وجود داشته است.

اولین استفاده مدرن از اصطلاح «بلفاروپلاستی»

در سال ۱۸۱۸، کارل فردیناند این کلمه (بلفاروپلاستی) را ابداع کرد و برای نخستین بار آن را برای توصیف ترمیم بدشکلی پلک به‌کار برد. او این عمل را برای ترمیم بدشکلی پلک ایجاد شده توسط سرطان، انجام داد.

او یکی از پیشگامان جراحی بازسازی پلک بود و به پیشرفت اولیه تکنیک‌های پلک کمک زیادی کرد. هم‌زمان با تلاش‌های او ، جراحانی دیگر روش‌هایی برای حذف نوارهای پوست اضافه ارائه دادند که بخشی از پیشرفت اولیه در جراحی پلک بود.

برداشتن پوست اضافه در پلک بالا به‌صورت فراگیر و به عنوان یک عمل خصوصاً در اروپا، برای اصلاح چین‌و‌چروک یا افتادگی ناشی از سن یا بیماری در قرن نوزدهم مطرح شد.

در اوایل قرن بیستم روش های این عمل بهبود پیدا کرد که باعث کمتر دیده شدن جای برش روی پلک شد. در ادامه قرن نوزدهم با انتشار نتایج عمل های زیبایی باعث ترویج بیشتر این عمل شد.

در ۱۹۲۴، جولین بورگت روش برش ترانس‌کونژنکتیوال (از داخل پلک پایین) را برای برداشتن چربی داخلی معرفی کرد، که باعث شد جای برش خارجی کمتر دیده شود.

در اوخر قرن بیستم و با گذشت زمان، جراحی فقط روی حذف بافت متمرکز نبود. جراحان فهمیدند که برداشتن بیش از حد چربی می‌تواند باعث فرو‌رفتگی (hollow) شود. بنابراین تکنیک‌هایی برای «جابجایی چربی» (fat transposition) معرفی شد تا حجم طبیعی پلک-پایین حفظ شود یا بازگردانده شود.

در دهه‌های اخیر، تمرکز بیشتر روی «بازگردانی و حجم‌دهی» (به جای صرفاً حذف) بوده است: چربی پلک را به جای دور ریختن، به نواحی دیگر مثل گودی زیر چشم منتقل می‌کنند تا ظاهر طبیعی‌تر شود.

استفاده از بلفاروپلاستی با لیزر (مثل CO₂) و ابزارهای رادیوفرکانسی برای کاهش خون‌ریزی، بهبود دید جراحی و بهبود ترمیم زخم، به تکنیک های قبلی اضافه شد.

همچنین بهبود در درک آناتومی پلک، لایه‌های بافتی و ساختار چربی باعث شده جراحان جوان‌سازی پلک را به شکلی ظریف‌تر انجام دهند، طوری که نتیجه آن طبیعی‌تر و با دوره نقاهت کوتاه‌تر باشد.

هدف از انجام بلفاروپلاستی:

بر خلاف برخی افراد که بلفاروپلاستی را فقط به عنوان عمل زیبایی می‌شناسند. این عمل برای اهداف مختلفی انجام میشود در ادامه برخی از این اهداف را مرور می‌کنیم.

بهبود میدان دید (Functional / عملکردی)

بررسی سیستماتیک نشان داده که بلفاروپلاستی پلک بالا می‌تواند میدان بینایی را افزایش دهد. این عمل، معمولاً شامل برداشتن پوست اضافی، عضله و گاهی چربی از پلک‌های بالا و پایین است. بلفاروپلاستی می‌تواند به کاهش مشکلات بینایی ناشی از پوست اضافی پلک کمک کند و همچنین ظاهر چشم‌ها را جوان‌تر و شاداب‌تر نشان دهد؛ اما مانند هر عمل جراحی دیگر، این روش هم با خطراتی همراه است.
این بهبود در دید می‌تواند کیفیت زندگی را بالا ببرد،‌ مخصوصاً در بیمارانی که پوست اضافی پلک باعث محدود شدن دیدشان شده بود.

کاهش سردردهای مرتبط با پلک

مطالعات و گزارش بدست آمده حاکی از آن است بیمارانی که بلفاروپلاستی انجام داده‌اند، با کاهش سردرد رو به رو شده اند. این سردرد ها ناشی از فشار پوست پلک بوده که با عمل بلفاروپلاستی بر طرف شده.
این نتایج «بهبود کیفیت زندگی» را نشان می‌دهد، چون بعضی سردردها ناشی از بالا نگه داشتن مداوم ابرو یا پلک برای دید بهتر هستند.

بهبود بینایی (کیفیت بینایی)

طبق یک مطالعه سیستماتیک و ارزیابی گسترده، عمل بلفاروپلاستی تأثیراتی بر بینایی دارد. نتایج برخی مطالعات نشان داده‌اند تغییر در آستیگماتیسم، ضخامت قرنیه یا حساسیت پری‌پلکی بعد از عمل وجود دارد. با این وجود، نتایج در این زمینه متغیرند و همیشه یک اثر بزرگ و قطعی دیده نشده است.

کاهش علائم خشک شدن چشم

در یک ارزیابی گسترده از مطالعات تصادفی، مشخص شد که بعد از بلفاروپلاستی پلک بالا، احتمال بروز یا تشدید سندرم خشکی چشم به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. اما برای رسیدن به این هدف نوع تکنیک جراحی مهم است. اگر نسبت پوست به همراه ماهیچه به پوست تنها بیشتر هذف شود، خطر «لاگوفتال‌موس» (ناتوانی در بسته شدن کامل پلک) را بیشتر می‌کند که این موضوع خود باعث خشکی چشم می‌شود.

افزایش رضایت بیمار (زیبایی و عملکردی)

بیماران اغلب از نتایج زیبایی بلفاروپلاستی راضی‌اند (ظاهر پلک‌ها، چین‌وچروک‌ها، پف زیر چشم).
علاوه بر ظاهر، احساس عملکرد بهتر پلک (مثل احساس سبک‌تر بودن پلک یا کمتر شدن سنگینی) نیز در گزارش بیماران دیده شده است.

حفظ بافت و حجم (تکنیک‌های محافظه‌کارانه)

در مقالات جراحان پلاستیک چشم نوشته شده که در تکنیک‌های مدرن بلفاروپلاستی، به جای حذف بیش از حد بافت، تلاش می‌شود بافت محافظت شود و چربی «جابجا شود» یا کم‌تر برداشته شود تا حجم طبیعی پلک حفظ شود.
این رویکرد باعث می‌شود پلک پس از عمل ظاهر طبیعی‌تری داشته باشد و احتمال ایجاد فرو‌رفتگی (حالت hollow) کاهش یابد.

ایمنی و کاهش عوارض

با درک بهتر آناتومی پلک، تکنیک‌های جراحی به سمتی رفته‌اند که کمتر تهاجمی باشند، جراحان سعی می‌کنند از برداشتن بیش از حد پوست یا چربی اجتناب کنند.
این رویکرد «محافظه‌کارانه» باعث کاهش عوارض احتمالی مثل لاگوفتال‌موس یا کبودی طولانی‌تر می‌شود.

افزایش کیفیت زندگی چشم‌پزشکی

بعد از انجام عمل بلفاروپلاستی، برخی بیماران گزارش داده‌اند که علائم چشمی مثل خستگی چشم کاهش یافته، و احساس بهبود در زندگی روزمره‌شان دارند.
همچنین تأثیرات روانی مثل افزایش اعتماد به نفس به خاطر ظاهر جوان‌تر چشم‌ها در مطالعات گزارش شده‌اند (اگرچه مورد همه تحقیقات نبوده است).

تفاوت روش های بلفاروپلاستی

تفاوت بلفاروپلاستی سنتی (جراحی) و بلفاروپلاستی با لیزر

بلفاروپلاستی معمولا به دو روش انجام می‌شود که در ادامه به به بررسی تفاوت های جراجی بلفاروپلاستی و بلفاروپلاستی با لیزر از جنبه های مختلف می‌پردازیم

۱. ابزار و روش برش

در بلفاروپلاستی سنتی، جراح معمولاً از تیغ جراحی (اسکالپل) برای ایجاد برش در خطوط طبیعی پلک استفاده می‌کند تا پوست و بافت اضافی را استخراج یا اصلاح کند. در مقابل، در بلفاروپلاستی با لیزر برش با استفاده از اشعه لیزر (معمولاً لیزر CO₂) انجام می‌شود که دقت بسیار بیشتری در برش فراهم کرده و امکان کنترل دقیق عمق و محل برش را می‌دهد. این دقت باعث می‌شود که تغییرات بافتی نرم‌تر و ظریف‌تر انجام شود.

۲. خونریزی و ترمیم زخم

مزیت بزرگ لیزر در این است که وقتی برش با لیزر ایجاد می‌شود، همزمان تعداد زیادی از رگ‌های کوچک خونرسان بسته می‌شوند (اثر کوآگولا‌سیون لیزر). این باعث کاهش قابل توجه خونریزی در حین عمل و بعد از آن می‌شود، همچنین تورم و کبودی پس از عمل معمولاً کمتر است.
از طرف دیگر، در روش جراحی معمولی چون برش فیزیکی با تیغ است، ممکن است خونریزی بیشتری وجود داشته باشد و دوره تورم و کبودی طولانی‌تر باشد.

۳. دقت و کنترل بافت

جراحی کلاسیک امکان مدیریت کامل لایه‌های مختلف بافت (پوست، چربی، عضله) را فراهم می‌آورد؛ جراح می‌تواند تصمیم بگیرد که چقدر پوست باید برداشته شود، آیا چربی جابه‌جا شود یا برداشته شود و حتی عضله را اصلاح کند.
اما در روش لیزری، چون برش لیزری با حرارت انجام می‌شود، محدودیت‌هایی در اصلاح عمیق‌تر بافت وجود دارد؛ لیزر بیشتر برای اصلاحات سطحی‌تر یا پوست اضافه مناسب است تا مشکلات ساختاری عمیق مثل چربی زیاد بزرگ یا افتادگی شدید. در نتیجه در روش بلفاروپلاستی با لیزر دست پزشک برای تغییرات در مقایسه با جراحی بسته تر است. از این رو برای تغییرات گسترده تر روش جراحی بلفاروپلاستی باید انتخاب شود.

۴. دوره بهبودی

بلفاروپلاستی با لیزر غالباً دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد در نتیجه کاهش تورم و کبودی سریع‌تر اتفاق می‌افتد و احتمال ناراحتی بعد از عمل کمتر است.
در حالی که در روش جراحی سنتی، معمولاً ورم و کبودی طولانی‌تر است و زمان بیشتری برای بهبودی کامل لازم است.

۵. جای زخم و اسکار

لیزر به دلیل دقت بالا در برش و توانایی بستن رگ‌ها، اغلب جای زخم کمتری از خود برجای می‌گذارد.
در روش جراحی سنتی، چون برش با تیغ است، امکان باقی‌ماندن اسکار به‌مرور وجود دارد (هرچند که جراح معمولاً برش را در چین طبیعی پلک ایجاد می‌کند تا اسکار کمتر دیده شود).

۶. مناسبت بیمار برای هر روش

بلفاروپلاستی سنتی برای بیماران با پوستی خیلی شل، چربی زیاد یا تغییرات ساختاری بزرگ‌تر در پلک (مثل افتادگی جدی یا حجم چربی زیاد) گزینه بهتری است، چون امکان اصلاح عمیق بافت وجود دارد.
در مقابل، روش لیزری بیشتر مناسب افرادی است که به دنبال اصلاحاتی سطحی‌تر هستند، مانند پوست اضافی نه‌چندان بسیار شل، چین‌وچروک ملایم یا تغییرات جزئی‌تری در پلک دارند.
همچنین، نوع پوست بیمار (مثلاً رنگ پوست) ممکن است نقش مهمی در انتخاب روش داشته باشد، زیرا استفاده نادرست از لیزر می‌تواند خطر تغییر رنگ پوست را افزایش دهد.

۷. امنیت و عوارض

هر دو روش ریسک‌هایی دارند، اما لیزر به طور کلی با برخی مزایا در کاهش عوارض کوتاه‌مدت همراه است؛ مثل خونریزی کمتر و تورم کمتر.
با این حال، لیزر نیز ممکن است خطرات خاص خود را داشته باشد؛ اگر انرژی لیزر بیش از حد بالا باشد یا تنظیمات نادرست انجام شود، امکان سوختگی پوست وجود دارد.
از طرف دیگر، جراحی سنتی با مهارت جراح پایین‌تر ممکن است منجر به اسکار بیشتر یا ترمیم کندتر شود.

۸. پایداری نتایج

نتایج بلفاروپلاستی سنتی معمولاً بسیار پایدار هستند، زیرا بافتی که برداشته شده (پوست، چربی) به صورت فیزیکی حذف یا جابه‌جا شده است.
برای لیزر، اثرات سفت‌کننده پوست ناشی از کلاژن‌سازی ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد و در برخی موارد نیاز به جلسات پیگیری باشد.

۹. هزینه و دسترسی

هزینه روش لیزری ممکن است کمی بالاتر باشد در برخی کلینیک‌ها به دلیل دستگاه پیشرفته و تخصص لازم برای استفاده از لیزر.
همچنین، انتخاب روش باید بر اساس مشاوره دقیق با جراح متخصص باشد تا بر اساس وضعیت پلک، نوع پوست، میزان افتادگی و انتظارات بیمار بهترین گزینه تعیین شود. به طور خلاصه، بلفاروپلاستی سنتی یک روش بسیار کارآمد و انعطاف‌پذیر برای اصلاح تغییرات بزرگ پلکی است، در حالی که بلفاروپلاستی با لیزر گزینه‌ای کم‌تر تهاجمی، دقیق‌تر و با زمان بهبودی سریع‌تر محسوب می‌شود، مخصوصاً برای تغییرات سطحی‌تر پوست پلک.

جمع بندی

بلفاروپلاستی کاربردهای مختلفی دارد که با هدف درمانی انجام می‌شود و فقط با هدف زیبایی ظاهری انجام نمی‌شود. در بلفاروپلاستی سنتی، جراح با تیغ جراحی پوست، چربی و گاهی عضله را اصلاح می‌کند، کنترل بیشتری روی عمق و میزان بافت دارد و برای تغییرات شدید مناسب است. در بلفاروپلاستی با لیزر، برش با دقت بالا و حرارت انجام می‌شود، خونریزی و کبودی کاهش می‌یابد و دوره بهبودی کوتاه‌تر است، اما برای اصلاحات سطحی‌تر و پلک‌های با تغییرات جزئی مناسب‌تر است.

هر دو روش، اگر توسط جراح متخصص انجام شوند، ایمن هستند و نتایج قابل قبولی در بهبود ظاهر و عملکرد پلک ارائه می‌دهند، اما انتخاب روش باید بر اساس شدت افتادگی، نوع پوست، میزان پوست اضافی و انتظار بیمار توسط پزشک انتخاب می‌شود.

منابع: